Teknoloji dünyasında zaman zaman yeni bir rüzgar eser. Yeni bir fikir, yeni bir kavram, yeni bir teknoloji… Ve bu rüzgar bazen öyle bir eser ki, teknoloji dünyasında bir kırılma anı oluşturur, tüm dikkatleri üzerine çeker. Bu rüzgarlar sayesinde yatırımcıların “akıllı paraları” yeni hedeflere yönelir, başka bir deyişle, bu yeni teknolojik trendlerde fırsatlar ararlar. İşte böylesine bir rüzgarı son zamanlarda gözlemliyoruz. Crunchbase verilerine göre, akıllı para son dönemde “zk” yani “zero knowledge” (sıfır bilgi) teknolojilerine doğru hareket etmeye başladı.
Peki, nedir bu zero knowledge teknolojileri? İsminden de anlaşılacağı üzere, bu teknoloji tam bir gizlilik sağlarken aynı zamanda bilginin doğruluğunu da kanıtlayabilme yeteneğine sahip. Öyle ki, bu teknolojiyi kullanan bir sistemde, kimliğinizi kanıtlamanız gerektiğinde, kişisel bilgilerinizi açığa çıkarmanıza gerek kalmadan kimliğinizi kanıtlamanız mümkün oluyor. Bu özellik, özellikle günümüzde gizlilik ve güvenlik konularının ne denli önemli olduğunu düşündüğümüzde, oldukça etkileyici.
Bunun yanı sıra, zero knowledge teknolojileri kullanım senaryoları her geçen gün gelişiyor. Yani sadece bir teori olarak kalmıyor, gerçek dünyada da kullanılıyor. İster finans dünyasında olsun, ister sağlık sektöründe, bu teknolojinin potansiyeli gerçekten çok geniş. Şimdiye kadar bu alanda yapılan projelerde, bu teknolojinin çoklu taraflı hesaplama (MPC), sıfır bilgi kanıtları (ZKP) ve 3-parti taşıma katmanı güvenliği (3P-TLS) gibi yöntemlerle kişilerin özel verilerinin kontrolünü ele almasını ve çeşitli dijital kullanım alanlarında gizliliklerini korumasını sağladığını görebiliyoruz.
Örneğin, geleneksel “Müşteriyi Tanıma” (KYC) süreçlerini ele alalım. Zero knowledge teknolojilerinin kullanımı sayesinde, geleneksel KYC süreçlerinin karmaşık ve hassas bilgi gerektiren doğası, gizliliği koruyan, güvenli ve etkin bir kimlik doğrulama çözümüne dönüştürülebilir. Bu sayede kişisel bilgiler korunurken düzenleyici gerekliliklere de uyum sağlanabiliyor. Bir başka örnek olarak, sosyal ağ platformlarına bakalım. Bu platformlar genellikle bir dizi gizlilik, güvenlik ve güven sorunuyla karşı karşıya kalıyor. Zero knowledge teknolojileri, kullanıcının gerçek kimlik özelliklerini -yaş, cinsiyet, milliyet, kişisel varlıklar, eğitim, iş geçmişi vb.- doğrulayabilirken, kişisel olarak tanımlanabilir özel verilere erişim ihtiyacını ortadan kaldırabilir. Bu, kullanıcılara daha fazla veri kontrolü sağlar, veri ihlalleri riskini azaltır ve sosyal ağ platformlarındaki güven ve güvenliği artırır.
Şimdi gelin, bu teknolojilerin kullanım alanlarına biraz daha yakından bakalım. Bu listeyi önemsiyorum çünkü karşılaşacağınız projelerde bir karşılaştırma şansı olacaktır.
- Zincir Üstü Başarılar: Başarı belgesi oluşturma süreci, kullanıcı deneyimini, veri gizliliğini ve sistemin genel verimliliğini etkileyen çeşitli zorluklarla karşı karşıya. Burada ZK teknolojisini kullanabiliyoruz.
- Finans (DeFi ve CeFi): Gelişen finansal manzara, merkeziyetsiz finans (DeFi) ve merkezi finans (CeFi) arasında bir birleşme görmekte. Bu durum, güvenli ve gizlilik korumalı doğrulama çözümlerine olan talebi artırmakta.İşte bu kesişim noktasında ZK ile yolumuz kesişebiliyor.
- Yönetişim ve Oylama: Dijital yönetişim ve oylama sistemlerine doğru geçiş yaparken, güvenlik, gizlilik ve güvenin sağlanması giderek daha önemli hale geliyor.
- Oyun: Kimlik doğrulamanın yanı sıra, oyun severler ve oyun geliştiriciler, oyunlarda kimliklerinin gizliliğini korumak veya sahipliklerini göstermek için bir ihtiyaç duyabilirler.
- Tıp ve Sağlık: Gizlilik, güvenlik ve veri paylaşımının verimliliği, tıp ve sağlık sektöründe kritik öneme sahip. Burada gerek hasta gerek sağlık kurumu verilerinin gizliliği korunarak bilgi ispatı gerçekleştirilebiliyor.
- Eğitim ve Araştırma: Eğitim ve araştırma alanında gizlilik, güvenlik ve veri paylaşımının verimliliği, öğrenmeyi, yeniliği ve işbirliğini teşvik etmek için gün geçtikçe daha fazla öneme sahip olacak. Eğitim 3.0 dediğimiz konunun bir alt başlığı da eğitimde ZK teknolojilerinin kullanılması olacak.
- Deneyim Kontrolleri: Güncel iş piyasasında, bir adayın profesyonel geçmişini doğrulamak, işverenler ve işe alım uzmanları için hayati önem taşıyor. Bu doğrulama sırasında ZK dan faydalanabiliyoruz.
- Erişim Uygunluğu Kontrolü: Geleneksel uygun erişim çözümleri, güvenliği, kullanıcı deneyimini ve gizliliği tehlikeye atan çeşitli zorluklarla karşı karşıya kalabiliyor. Web2’nin ana problemlerinden biri de buydu. Web3’te zk ile bu problemi de ortadan kaldırmayı amaçlıyoruz.
