ÖZEL HABER/Sena KARAKILIÇ – Blokzincir kavramını son dönemde oldukça fazla duymaya başladık. Birçok farklı alanda kullanılmaya başlayan bu teknoloji, bir işletme ağındaki şeffaf bilgi paylaşımına izin veren, gelişmiş bir veritabanı mekanizması olarak karşımıza çıkıyor.
Bitcoin ve Ethereum gibi kripto para birimleri, blokzinciri adı verilen bir teknoloji ile desteklenmektedir. Temel olarak blokzinciri, herkesin görüntüleyebileceği ve doğrulayabileceği bir işlem listesi.
Blokzincir ayrıca dijital bilgilerin kaydedilmesine ve dağıtılmasına izin vermektir. Bu şekilde, bir blokzinciri, değiştirilemeyen veriler veya değiştirilemeyen, silinemeyen veya yok edilemeyen işlem kayıtlarının temelidir. Bu nedenle blokzincirler, dağıtılmış defter teknolojisi (DLT) olarak da biliniyor.
Blokzincir işlemlerin tarihi kaydı olarak düşünülebilir. Yani her blok, bir önceki bloğa dizi halinde zincirlenir ve eşler arası bir ağda değiştirilemez bir kayıt altına alınır. Bunun yanında güven, sorumluluk, şeffaflık ve güvenlik, blokzincirnini ayrılmaz bir unsurudur. Bu sayede birçok türde kuruluş ve ticari ortak, verilere erişip bunları paylaşabilir.
Biraz blokzincirin işleyişinden bahsedelim.
- Ağın bir düğümü, özel anahtarı oluşturarak ve ardından dijital olarak imzalayarak bir işlem başlatır.
- İşlem bir blok olarak temsil edilir.
- Blok, P2P ağındaki tüm katılımcılara yayınlanır.
- İşlem, verilere ve işlem geçmişine dayalı olarak işlemi doğrulamak için katılımcılara Gossip protokolü kullanılarak yayılır. İşlemi doğrulamak için düğümlerin yüzde 50’sinden fazlası gerekir.
- İşlem doğrulandığında ve doğrulandığında, blokzincirine blok eklenebilir.
- Yeni oluşturulan blok artık defterin bir parçası olur ve para karşı tarafa geçer.
Blokzincir ve Bankacılık İlişkisi
Blokzincir teknolojisi; Bitcoin’in ortaya çıkışı ile birlikte günümüze kadar gelen dönemde oldukça gelişti. Birçok şirket de sistemlerini bu teknolojiye entegre etmeye çalışırken, özellikle finans alanında bu teknoloji ile yakından ilgilenmeye başladı.
Blokzincir teknolojisi de bulut hizmetleriyle birden fazla kaynaktan gelen işlem verileri kolayca toplanabilir, entegre edilebilir.
Moratuwa Üniversitesi tarafından hazırlanan “Bankacılık Sektöründe Blockchain Devrimi” makalesine göre; blokzincir, iki taraf arasındaki işlemleri etkili bir şekilde takip eden merkeziyetsiz bir defter görevi görüyor. Bu taraflar, dijital defter sabitini güncellemek için eş zamanlı erişime sahip olsa da sistemi hacklemek neredeyse imkansız.
Ayrıca birçok kişi, Bitcoin ve diğer blokzincir uygulamalarını, bankacılık gibi hizmetleri yürütmenin daha özgür, daha eşitlikçi ve daha güvenli bir yolu olarak görüyor.
Blokzincir teknolojisi sayesinde, bankaların işlemleri daha hızlı ve güvenli bir şekilde gerçekleştirebilmeleri mümkün olmaktadır. Bu teknoloji sayesinde, bankalar arasındaki işlemler daha kolay ve hızlı bir şekilde yapılabilmektedir. Ayrıca, blockchain sayesinde bankalar daha güvenli bir ortamda çalışabilmektedir.
Blokzincir Teknolojisi ile Bankalar Nasıl Çalışıyor?
Son yıllarda, blokzincir teknolojisi kullanan birçok banka var. Bu bankalar, teknolojinin avantajlarından faydalanarak müşterilerine daha iyi hizmet sunmaya çalışıyor. Ancak, bu teknolojinin kullanımı ile ilgili olarak bazı zorluklar da söz konusu.
Örneğin, blokzincir teknolojisi ile entegrasyon sağlamak için büyük miktarda yatırım yapmak gerekiyor. Bu nedenle, bankaların bu teknoloji ile entegrasyonu konusunda dikkatli bir şekilde hareket etmeleri şart.
Grand View Research tarafından hazırlanan yeni bir rapora göre; küresel dijital bankacılık platformu pazar büyüklüğünün 107,1 milyar dolara ulaşması ve 2030 yılına kadar yüzde 20,5’lik bir genişleme yaşaması bekleniyor.
Ayrıca blokzincir teknolojisi, bankacılık sektöründeki birçok alanda avantajlar sağlıyor. Bankacılık Sektöründe Blockchain Devrimi” makalesine göre bankacılık sektöründe bazı blokzincir kullanım alanları şu şekilde:
- Ödemeler: Bunlar, herhangi bir finans ve bankacılık sisteminin önemli kullanım alanlarıdır. Hem ticari hem de merkez bankaları, ödeme işlemi için bu blokzincir teknolojisini kullanacak. Bunlar sınır ötesi ödemeler için önemlidir, üçüncü taraf ödemeleri olmadan çok hızlı yapılabilir.
- Dijital doğrulama: Blokzinciri kullanılarak kimlik, yüz kontrolü ve müşteri niyetinin kanıtı gibi tüm geleneksel doğrulama sistemlerini kaldırarak yapılabilir. Blokzincir, her bir bankacılık hizmeti için kaydı tekrarlamadan, kullanıcının kendilerini ve kimliklerini paylaşmaktan hoşlanan diğerlerini tanımlayabileceğini seçmenin yollarını sunuyor.
- Borç Verme: Bilindiği üzere geleneksel bankalar farklı türde krediler sağlıyor. Tabii bu oldukça uzun bir süreç. Blokzincir teknolojisi ile şeffaf ve hızlı işlemlerle bu borç verme sistemlerini kullanabilir. Bankalar krediler, KYC (Müşterinizi Tanıyın) ve BSA (Banka Gizliliği Yasası) sağlar ve hepsini tek bir tüketici bloğuna bağlar. Yani bu sistem, geleneksel uzun süreci beklemek için paradan ve zamandan tasarruf etmeye yardımcı olur.
- Defter Tutma, Muhasebe ve Denetim: Geleneksel bankaların çoğu hala çift girişli işlemler gibi evrak işlerine bağımlıdır ve uzun bir süreçten sonra ayrıntıları yavaş yavaş dijitalleştirirler. Bankalar işlem detaylarını doğrudan ortak defter sistemine girebilirler. Blokzincir kullanıldığında tüm kayıtlar şeffaftır ve geri alınamaz. Bu sistem, faturaları otomatik olarak ödeyebilen akıllı sözleşmeler özelliğine sahiptir.
Dünyada Bankalar Blokzincir Teknolojisi ile Yakından İlgileniyor
Blokzincir, Avrupa, Amerika ve Çin bankacılık sektöründe geniş çapta bir yer kaplıyor. Dünya genelinde birçok banka, sınır ötesi bankacılık işlemlerini bir adım öteye taşımak için blokzincir teknolojisinden yararlanıyor.
ANZ Bank, Deutsche Borse Group, BNP, Paribas, BNY Mellon, State Street Bankası, Wells Fargo ve birçok banka blokzincir ile ilgili çalışmalar yürütüyor. “World Bank Document” makalesine göre;
Commonwealth Bank’a göre, blokzincir kullanımı kullanımı özellikle işlemlerin şeffaflığı konusunda önemli ölçüde yarar sağladı. Ayrıca blokzincir teknolojisi ile beraber yüksek düzeyde güvenlik ve zamandan tasarrufu elde edildi.
Commonwealth Bank ve Wells Fargo, sigorta ve nakliye sektörlerindeki işletmeler dağıtılmış defter teknolojisinin potansiyelini keşfetmeye başladı.
Block Data tarafından yayınlanan bir rapora göre; yönetim altındaki varlıklar açısından dünyanın en büyük 100 bankası arasında yer alan 55 banka, doğrudan veya yan kuruluşlar aracılığıyla kripto para birimlerine ve Blockchain teknolojisine yatırım yapıyor. Blockchain teknolojisine yapılan yatırım büyüklüğüne göre en aktif bankalar 19 yatırımla Barclays olurken ardından, 9 yatırımla Citigroup, 8 yatırımla Goldman Sachs, 7 yatırımla GB Morgan Chase ve 6 yatırımla BNP Paribas izliyor.
Türkiye’de Bankaların Blokzincire Bakış Açısı
İnternetin tarihsel evrimine bakıldığında, teknolojik yenilikler ve dönüşüm ekseninde farklı evrelerde birçok gelişme ve değişim meydana geldi. Yakın geçmişte varlığını daha da hissettirmeye başlayan Web3 ile dijital katmandaki yaşamımız, katılım ve etkileşim boyutundan farklı bir kimlikle varoluş ve dijital varlık sahiplenmeye doğru hızla evrildi. Web2 dönemi ile gelen serbestleşme, yerini merkeziyetsiz bir yaklaşıma bıraktı diyebiliriz.
Türkiye’deki bankalar da bu dönemi fırsata çevirmek için blokzincir teknolojisini kullanmaya başladı. Türkiye’de bu alanda aktif olarak çalışmalar yapan bankalara soru yönelttiğimizde, bankaların ortak yanıtı, blokzincir teknolojisini güvenilirliği oldu.
İş Bankası, blockzincir, kripto paralar ve merkeziyetsiz finans alanındaki gelişmelerin gelecekte bambaşka bir finans ve bankacılık deneyimi oluşturacağını düşünüyor. Benzer şekilde DenizBank da blokzincir teknolojisinin gelecek için yüksek potansiyel barındıracağını düşünüyor. DenizBank tarafına sorduğumuzda banka, blokzincir teknolojisine bakış açısını şöyle açıkladı:
“Blokzincir teknolojisi ilk olarak kripto paralarla ortaya çıktı ve gelecek için de yüksek potansiyel barındırıyor. Yapısı gereği aracılara ihtiyaç duymadan değer transferini mümkün kılması ile kullanım alanlarının genişleyeceğini öngörüyoruz”
Benzer şekilde Türkiye İş Bankası Dijital Bankacılık Birim Müdürü Aydın Bozdemir de İş Bankası’nın blokzincir teknolojisine bakış açısını değerlendirdi:
“Blokzincir teknolojilerinin kullanımı, akıllı kontratların yaygınlaştırılması ve dijital varlık ekosisteminin yerleşik hale gelmesi ile olacaktır. Finansal kapsayıcılığı geliştirecek bu unsurlar güvenilir, şeffaf, izlenebilir ve değiştirilemez uygulama altyapılarıyla hızlı ve düşük maliyetli işlem gerçekleştirilmesine daha fazla imkân verirken, tokenizasyon kurgularıyla dijital varlık çeşitliliğinin artırılmasına da katkı sağlayacaktır”
–Türkiye İş Bankası Dijital Bankacılık Birim Müdürü Aydın Bozdemir
Atılan Adımlar, Kısalan Süreler
Genel olarak bankalar, blokzincir teknolojisini çalışmalarına entegre etmek için harekete geçmiş durumda. Birçok banka blokzincir teknolojisi ile farklı çalışmalar yapıyor. Bu bankalardan bazılarını şöyle sıralamak mümkün; İş Bankası, DenizBank ve Akbank.
Örnek vermek gerekirse Akbank, blokzincir teknolojisini kullanarak, güvenli ve verimli hizmet verebilmeyi hedefliyor. Benzer şekilde İş Bankası ve DenizBank’ın iştiraki NEOHUB da çalışmalarını bu yönde geliştiriyor.
Biz de bu bankaların blokzincir ile ilgili çalışmalarını yakından inceledik.
NEOHUB, merkeziyetsiz sistemlerin tarihinin çok eskilere dayandığını ve çıkardığı derslerle güven müessesesi haline gelen bankacılık sistemi gibi, zaman içinde kendi güven yapılarını oluşturacağını düşünüyor.
NEOHUB‘ın bu teknoloji adına neler yaptığına baktığımızda karşımıza Bahçeşehir Üniversitesi ile birlikte yapılan işbirliği çıkıyor. DenizBank’ın iştiraki NEOHUB, Bahçeşehir Üniversitesi bünyesinde Türkiye’nin ilk üniversite Blockchain merkezi olarak kurulan İstanbul Blokzincir Teknolojileri ve İnovasyon Uygulama ve Araştırma Merkezi (BlockchainIST Center) ile iş birliği gerçekleştirdi. Bu iş birliği ile amaç; blokzincir teknolojisine uygun, uygulanabilir iş modelleri yaratmak ve DenizBank’ın rekabete bir adım önde başlamasını sağlamak.
Türkiye İş Bankası Dijital Bankacılık Birim Müdürü Aydın Bozdemir’e de İş Bankası tarafının blokzincir teknolojisiyle ilgili attığı adımları sorduk.
Bozdemir, “2020 yılında blokzincir teknolojisiyle ilk pilot dış ticaret finansman işlemini gerçekleştirmiş ve bu teknolojiyi kullanarak ödeme garantisi veren ilk Türk bankası olmuştuk. Metaverse odaklı ilk adımımız ise Decentraland’de 5-20 Nisan 2022 tarihleri arasında hayata geçirdiğimiz “Tablolarla Boğaziçi’nde Bir Gezinti” sergisi oldu” diyerek, bu teknolojik entegrasyon için çalışmalarının bundan 2 yıl öncesine kadar dayandığına dikkat çekti.
Akbank da blokzinciri bünyesine entegre ederken, Web3 teknolojisinden de yararlandıklarını dile getirdi. Akbank Lab İnovasyondan Sorumlu Başkan Yardımcısı Selim Yüksel, blokzincir teknolojisinin işlem sürelerini kısaltmasının faydalarına değindi:
“Web3’ün finans sektöründe son kullanıcı için sağlayacağı en önemli kolaylıklardan biri KYC ve AML süreçlerinin, kredi skorlama süreçlerinin ya da risk profillerinin oluşturulmasının artık uzun süreçler gerektirmeyecek olması. Dijital kimliğimizi farklı platformlara ve kurumlara sorunsuz şekilde taşıyabilecek olmak ve bilgilerimizi de beraberinde taşımak müşterilerimiz için tüm bu işlemleri kesintisiz olarak gerçekleştirebilmemizi sağlayacak”
-Akbank Lab İnovasyondan Sorumlu Başkan Yardımcısı Selim Yüksel
Türkiye’deki Bankalar Blokzincir İle İlgili Ne Planlıyor?
Bankaların blokzincir teknolojisine karşı olan ilgisi yaptıkları çalışmalar sayesinde gözler önüne seriliyor. Her geçen gün daha fazla gelişme kaydeden blokzincir teknolojisinin trendini yakalayabilmek için bankalar, çalışmalarını bir adım öteye taşımak istiyor.
Aslında biraz geçmişe gidecek olursak, Kriptomeda’nın Ekim 2022’de düzenlediği Kripto Meydanı’nın konuklarından biri de Ekonomi Editörü Sefer Yüksel olmuştu. Yüksel, merkeziyetsizliğin ele alındığı oturumda, Türkiye’deki bankaların mevcut durumlarına da atıfta bulunarak, regülasyonlara dikkat çekmişti. Şu an bir regülasyon gelse, bankaların bu teknolojiye hazır olduğuna dikkat çeken Yüksel de Türkiye’deki bankaların yaptığı yoğun çalışmaların altını çizmişti.
Kripto Meydanı’nda konuşan Sefer Yüksel’in, konuşmasına dair dikkat çeken detayları buradan okuyabilirsiniz.
Yaptığımız görüşmelerden sonra da gördük ki aslında banka blokzincir teknolojisini kullanabilmek için ileriye dönük planlar yapıyor.
Örneğin DenizBank. Banka, blokzincir teknolojisi ile ilgili planlarından bahsederken, NEOHUB’ı bu teknolojide öne çıkarmak üzere çalışmalarının devam edeceğini ve blokzincir desteği ile iş yapış şekillerini değiştirecelerini belirtti.
İş Bankası da önümüzdeki dönemlerde yapılması planlanan konuları şu şekilde açıkladı:
- Ülkemizde kripto varlıklar özelinde devreye alınması beklenen mevzuat çerçevesinde kripto varlık ekosisteminde grup şirketlerimizle birlikte yer almak.
- Metaverse için belirlediğimiz yeni senaryo çerçevesinde merkeziyetsiz platformlar ve özel olarak geliştirilecek platformlar arasında bağlantı kurarak kullanıcılara blokzincir teknolojilerine dayalı yeni bir etkileşim deneyimi sunmak ve yeni akıllı kontratları devreye almak.
- İlk pilot dış ticaret finansman işlemine benzer şekilde, blokzincir teknolojisinin finansal işlemlerde kullanılmasını ve yaygınlaşmasını sağlayacak yeni kavram kanıtlama çalışmaları planlamak.
Akbank Lab İnovasyondan Sorumlu Başkan Yardımcısı Selim Yüksel de benzer şekilde blokzincir ile ilgili çalışmaların devam edeceğini şu sözlerle vurguladı:
“Örneğin, BIS Innovation Hub; Fransız, İsviçre ve Singapur merkez bankalarının ortaklığında DeFi protokollerini kullanarak FX işlemlerini otomatize etmeye yönelik projesi “Project Mariana”nın lansmanını gerçekleştirdi. Yani üç merkez bankası, uluslararası/sınırlar ötesi CBDC exchange’ini sağlayacak altyapıların oluşturulmasına öncülük ediyor. Tüm bu inovatif iş birliklerinin uluslararası kolaylık ve güven sağlayacak yeni hizmetler için önemli olduğunu düşünüyoruz”
Son olarak tüm bu bilgiler çerçevesinde blokzincirin dünyada ve Türkiye’deki bankalar tarafından oldukça yakından takip edildiğini gördük. Aynı zamanda bankaların blokzincir teknolojisi üzerinde çalışmalar gerçekleştirdiğini de ele aldık.
Bankalar, blokzincir teknolojisini çalışmalarına entegre ederken özellikle güvenlik ve şeffaflık konusunda avantajları olduğunu düşünüyor. Blokzincir teknolojisinin ilerleyen dönemlerde daha fazla alanda da yer alacağını düşünen Akbank, İş Bankası ve Denizbank gibi bankalar blokzincir teknolojisi ile ilgili projelerine devam edecek.
