2021 boğa rallisinde Solana (SOL) ve Axie Infinity 100x üzerinde kâr getirdi. Bu projeler o kadar çok talep gördü ki ekip ve yatırımcıların kilit açılışları fiyatı frenlemedi. Peki önümüzde bir boğa rallisi yaşayacağımızı düşündüğümüzde tekrar aynı senaryo gerçekleşir mi? Aşağıdaki görselde SOL’un yaptığı gibi bir 180x kazancı 2025 boğasında görebilecek miyiz?
Boğa için küçük yatırımcı piyasaya girmeli
Bunu anlamak için öncelikle yatırımcı profiline bakmamız gerekiyor. Eğer 2024 sonu ve 2025 içerisinde bir boğa piyasası yaşayacaksak küçük yatırımcıların artması gerekiyor. Şu anda kripto paralara ilgi 20/100 seviyesinde. Son beş yıldaki trende baktığımızda sosyal ilginin fiyata çok benzediğini söyleyebiliriz. Bu metriğin 100 seviyesine yaklaşmasıyla fiyatlar tokenomiden bağımsız olarak yükselebilir.
Şirketler artık daha baskın
Ancak şunu da atlamamak gerekiyor: Bitcoin ve Ether spot ETF gelişmeleri, yatırım evlerinin milyarlarca dolar yatırım yapıp daha hızlı kâr almaya heveslenmeleri ve piyasaya çıkan token sayısının her geçen gün artması hem likiditenin daha fazla bölünmesine hem de yüksek oranda X yapma fırsatının azaldığına işaret ediyor.
Belli başlı kategorilerde fiyatların artacağını tahmin etmek mümkün. Örneğin memecoin’ler, RWA, yapay zekâ, DePIN, katman-1 ve katman-2 projelerinin değer kazanacağı konusunda birçok kişi hemfikir. Ancak bu kadar çok kategoride çok sayıda token olunca yüksek X kazanç beklentileri de haliyle azalıyor.
2017 veya 2021’de neredeyse hangi token’ı tutarsanız yükseliyordu. 2025’te bir boğa yaşayacaksak bunun biraz daha farklı bir boğa marketi olacağını düşünüyorum. Üstte bahsettiğim nedenlerden dolayı doğru sektörü ve doğru projeyi bulmak artık hiç olmadığı kadar önemli.
Doğru projeyi ararken tokenominin önemi
Aslında tokenomi dolaylı bir faktör. Gerçekten de boğa marketinde bazı projelerde talep o kadar fazla oluyor ki fiyatlar hızla yükseliyor. Ancak o talebin oluşması için ilgili projelerin bir hikâyeye ihtiyacı oluyor. Token yakma, gelir paylaşma, ekip ve yatırımcılarda kilit açılımı olmaması güçlü bir hikâye oluşturuyor.
İşte bu hikâye Maker, Injective gibi projelerin yüksek X yapmasını sağladı. Yukarıdaki görselde 2023 başından 2024 ilk çeyreğine kadar 30x değer kazanan Injective projesini görebilirsiniz. Bu grafiğin bu kadar sert yükseliş sağlamasında Injective projesinin işlem ücretleri için kullanılan INJ token’larını yakacağını açıklaması en önemli etken olmuştu.
Buna ek olarak son dönemde kilit açılışlarıyla çok sert fiyat düşüşlerine tanık olduk. Geçen haftaki yazımda bahsettiğim gibi 2022’de bir projenin market değeri, toplam değerinin yüzde 40 civarındayken bu oran günümüzde yüzde 12 civarına kadar düşmüş durumda. Yatırım evleri de eskisine göre daha sabırsız davrandığı için satış baskısı negatif bir hikâye oluşturuyor.
Boğa marketinde en önemli konu: Doğru hikâyeleri bulmak
Bazen Nvidia veya OpenAI’la ilgili bir haber tüm yapay zekâ projelerini uçururken bazen de BlackRock ve gerçek dünya varlıklarının tokenizasyonu üzerine yaşanan gelişmeler RWA projelerinin fiyatının artmasını sağlıyor. Bu tarz haberler boğada doğal olarak fiyatlanacaktır. Bunlara ek olarak üstte bahsettiğim nedenlerle tokenominin de en önemli hikâye oluşturma unsurlarından biri olacağına inanıyorum.
Eğer siz de bu fikre katılıyorsanız alttaki token incelemeleri işinize yarayacaktır.
Farklı sektörlerdeki projelerin tokenomileri nasıl?
Geçen hafta paylaştığım katman-1, katman-2, yapay zekâ, RWA kategorilerine bu hafta DeFi (merkeziyetsiz finans) ve GameFi (oyun) gibi kategorileri de ekledim. Ayrıca geçen haftaki kategorilere de yeni projeler ekledim. Altta birçok projeyi bir arada bulabilirsiniz.
Katman-1 projeleri
Katman-1 projelerini incelediğimizde yıllık enflasyonun yüzde 10-15 civarında olduğunu görüyoruz. Bu durumda yüzde 20 üzerinde enflasyonu olan Sui, Aptos, Sei gibi projelerde rakiplerine göre daha fazla satış baskısı görebiliriz.
Katman-2 & Oracle & Restaking projeleri
Katman-2 projelerinden Starknet için durum daha negatif duruyor. Bu kadar kilit açılımının fiyatı baskılayacağını beklemek mümkün. ZKsync, Arbitrum ve Optimism için yıllık enflasyon (Temmuz 2025’e kadar) yüzde 20-35 arasında değişiyor.
Oracle projelerinden Chainlink’in tokenomisi gayet iyi durumda. Restaking projelerinden AltLayer, Etherfi ve Renzo’ya göre daha iyi bir tokenomiye sahip.
Yapay zekâ projeleri
Bu kategoride nispeten eski projelerin (Render, Akash, Arweave) çok fazla satış baskısı görmeyeceğini ancak yeni projelerin (IOnet, Aethir, Arkham) token kilit açılışlarıyla satış görebileceğini beklemek mümkün. Hedef tarih olarak 2025 Temmuz’u dikkate aldım ancak yatırımlarınız varsa aylık veya haftalık kilit açılışlarına da bakabilirsiniz.
RWA projeleri
Bu kategoride çok koşullu tokenomiler olduğunu tespit ettim. Diğer kategorilerde “şu tarihte kilit açılacak” türünde bir yapı varken RWA kategorisinde “şu olursa bu kadar kilit açılacak” tarzında bir yapı söz konusu. Bu nedenle bazı verileri ortalama olarak aldım.
Ondo ve Parcl projelerinin kritik tarihlerdeki token kilit açılımları yıllık bazda büyük bir satış baskısı gösteriyor. Maple, Centrifuge, Realio gibi projelerde ise enflasyon epey düşük görünüyor. Bir RWA trendinde pozitif fiyat hareketleri görmek bu projeler için daha kolay olabilir.
DeFi ve Omnichain projeleri
DeFi tarafında Maker, AAVE, Uniswaap gibi eski projelerin tokenomileri iyi durumda. Gelir paylaşımı konusunda bir trend oluşması da hızlıca fiyatlara yansıyor. Bu trendin devam edeceğini bekleyebiliriz. Nispeten yeni projelerden Ethena, Jupiter de satış baskılarını azaltmak için toplulukla beraber yeni bir tokenomi planı yapacaklardır. Jupiter’in bu konuda yaptığı DAO oylaması pozitif sonuçlandı.
Blokzincirler arası mesaj ve varlık transferi için çalışan Wormhole, LayerZero, Axelar gibi projelerden Axelar nispeten eski bir proje olduğu için tokenomisi iyi durumda. Wormhole ve LayerZero’nun iyi fiyatlanması için yatırımcılarının güçlü bir pazarlama çalışması yapmaları gerekiyor.
GameFi ve Metaverse projeleri
Decentraland, Sandbox, Axie Infinity, Illivium, Beam gibi eski projelerin satış baskısı epey azalmış durumda. Yeni projeler daha fazla reklam yapıp ilgiyi üzerlerine çekseler de yoğun satış baskısı yaşayacaklar. Oyun ve metaverse ile ilgili bir trend yaşarsak tokenomisi güçlü, token yakan, iş birlikleri güçlü ve tabii ki güzel oyunlar sunan projelerin yüksek değerlemelere çıkacağını bekleyebiliriz.
Bu kategorilerde daha farklı projeler de ön plana çıkabilir. Toplamda 70 proje için bu incelemeyi yaptım ve incelemelerime devam ediyorum. Siz de bu yaklaşımla kendi merak ettiğiniz projeleri inceleyebilir ve üstte bahsettiğim projelerle kıyaslayabilirsiniz.
Makroekonomik verilerin oynadığı büyük rol
Piyasadaki fiyat hareketleri için tokenomi sadece metriklerden bir tanesi. Makro koşulların, Bitcoin ve Ethereum hareketlerinin, kategori bazlı haberlerin ve projelerin diğer alanlardaki metriklerinin de detaylı incelenmesi en doğru sonucu verir.
Bu kadar kategori incelemesi yaptık ancak bu hemen altcoin alalım anlamına gelmiyor. Öncelikle likiditenin ve Bitcoin fiyatının artması gerekiyor ki altcoinler de güzel fiyatlamalar yapabilsin.
Görselde ABD’deki işsizlik verisini görüyorsunuz. Artmaya başladığında düşmesi vakit alıyor ve bu dönemde resesyon, faizlerin düşürülmesi, piyasaların düşmesi gibi bir gelişmeler yaşanıyor. Bu ihtimale karşın düşüşlerde alım yapabilecek bütçeyi ayırmak uzun vadede kârlı olacaktır diye düşünüyorum. Ancak fiyat yukarı yönlü hareket ederse diye tamamen kenarda durmak da mantıklı değil. Bir ayak içeride bir ayak dışarıda durmak bu dönemde garantici hareket etmek isteyenler için ideal senaryo olarak duruyor.
