Teknoloji araştırmalarının peşinden gidenler bilirler, bazen belirli bir kavram bir görünü bir kaybolur ve zaman zaman karşınıza çıkar. Doktora dersleri alırken, özellikle Doç. Dr. Utku KÖSE’nin yönlendirmesiyle, bu yolculukta karşıma çıkan bu tür bir kavram ‘DAG teknolojisi’ oldu. DAG, ya da Directed Acyclic Graph, dağıtık defter teknolojisi olarak bilinen bir konsept. DAG teknolojisi, bloklar ve madenciler olmaksızın verilerin ağa eklenebilmesine olanak sağlıyor. İşlemler doğrusal bir zincir yerine bu ağ üzerinde tutuluyor ve işlem ücreti olmuyor.
Bu kavram, daha sonraki araştırmalarım sırasında farklı dağıtık defter teknolojilerinde de karşıma çıktı. Ancak aklımda yer edinmesi için bir parça zaman gerekti. Çünkü bir yanda blokzincir teknolojisinin sağladığı kazanımlar ve beraberinde getirdiği kronik sorunlar varken, diğer tarafta DAG teknolojisinin ortaya çıkarabileceği çözümler ve bu teknolojiye olan farkındalığın gerekliliği duruyordu.
Blokzincir ve DAG teknolojisinin avantajları ve dezavantajları arasındaki bu ikilemi çözmek üzere atılan bir adım, beni bu yazıyı yazmaya itti. Bildiğiniz gibi birçok Layer1 projesi geliştiriliyor. Bu projeler genellikle belirli bir yaklaşım benimser. Genellikle ya EVM uyumlu olunup Solidity gibi bir dil üzerinden üretim yoğunluğu oluşturuluyor ya da Rust, Move, Teal gibi diller tercih edilirken, aynı zamanda EVM ile entegrasyon da gerçekleşiyor. Burada bir kısır döngü olduğunu düşünüyorum. Ancak ben ilk kez hem blokzincir hem de DAG teknolojisinin birlikte kullanıldığı ve çok profesyonel olarak ilerleyen bir proje ile karşılaştım: Camino.
Camino projesi turizm sektörüne odaklanmış bir proje ve bu bağlamda çok önemli. Çünkü, turizm endüstrisinin dağıtık defter teknolojilerine entegrasyonu kritik bir önem taşıyor. Konferanslarda sıklıkla sorulan bir soru, “Blokzincir teknolojisi hangi endüstrilere entegre edilebilir?” oluyor. Bu sorunun yanıtı, “Güven sorunu yaşanan her yerde!” oluyor ve turizm de hem güven sorunu yaşanabilen hem de noktadan noktaya transferin yoğun olduğu endüstrilerden biri.
Blokzincir teknolojisinin, turizm endüstrisindeki birçok alana entegrasyon potansiyeli var: ticaret, ödeme ve uzlaşma, varlık ödülleri, varlık ile erişim sağlama, sözleşme yapma/satın alma, kilit sistemleri, kişiye özel teklifler, otel / oda tipi eşleme, oyuna dönüşüm, sadakat, dijital koleksiyonlar, kullanıcı tarafından oluşturulan içerik, seyahat kimliği, otomatik şikayet yönetimi, sigorta politikaları ve daha fazlası. Düşünsenize milyonlarca belki milyarlarca işlem anlamına geliyor bütün bunlar. Büyük bir potansiyel! Ancak, bu potansiyelin karşısında blokzincir teknolojisinin ölçeklenme problemleri var. İşte bu noktada Camino projesi DAG teknolojisinin devreye girdiği yer. Projenin mimarisinde üç alt zincir bulunuyor. P adlı zincir doğrulayıcıların koordinasyonunu sağlıyor nispeten merkezi ama rakiplerin dolayısıyla birbirine güvenmeyen tarafların düğüm olduğu bir sistem. C adlı zincir kontrat geliştiricilere hizmet veriyor. Burada EVM uyumlu olarak tüm araçları kullanabiliyorsunuz. Ben test ağında Bugra AYAN isimli bir ERC20 token oluşturdum örneğin. Zincirdeki ilk 15 işlemden biri oldu ☺
Son olarak X adlı zincir ise üretilen varlıkların hızlı transferi ve yönetimini sağlıyor. Ve bu süreçlerde arka planda DAG teknolojisi kullanılıyor. Bu önemli çünkü yukarıda bahsi geçen yüksek sayıda işlem için DAG imdada yetişiyor.
Sonuç olarak, Web3 teknolojisinin blokzincir ile eşleştirilmesinin yanı sıra, DAG teknolojisinin potansiyelini de göz ardı etmemeliyiz. Bu teknoloji, her an blokzincirin karşısına çıkabilecek bir dalga olabilir.
Web3 yolculuğumuzun bir parçası olan Camino, Chain4Travel adlı büyük bir organizasyonun parçası ve turizm endüstrisinin Web3 ile entegrasyonunu sağlamak için çabalıyor. Sleap.io adlı bir başka proje de bu çabaların bir parçası. Sleap, Camino’nun altyapısını kullanarak otel rezervasyonları hedefliyor ve kullanıcılarına NFT teklifleri sunarak seyahat sürecini başlatmayı amaçlıyor. Proje gerçekleştiğinde Sleap tarafından sunulan çevrimiçi seyahat acentasına giren kullanıcılar teklifleri NFT olarak alacaklar ve kripto varlık ile ödeme yaparak yolculuk sürecini başlatacaklar. Burada aslında Sleap cüzdanı sizin bir tür turizm odaklı Web3 pasaportu gibi davranıyor.
Dolayısıyla, DAG teknolojisi ve blokzincirin bir arada kullanıldığı bu yeni dönem, turizm endüstrisi ve Web3 yolculuğumuz için heyecan verici bir geleceğe işaret ediyor.
