Hayli enteresan zamanlardayız… Öncelikle, kırk yıl düşünsem dünya mutfağı ile ilgili bir yazı yazacağım aklıma gelmezdi, onu belirterek başlayayım. Oysa son dönemlerde, patates, sushi, sashimi, kimchi, pizza, hotdog, tost, spagetti, makarna, karides, mantar, krema…Tüm bunlar hemen her gün bir şekilde hakkında haber ve analize denk geldiğim gıda ve yemek listesi haline geldiler. Dünya genelindeki gıda fiyatlarındaki artış ve bu artışın Türkiye’deki
enflasyona %25 gibi büyük oranda etkisi sebebiyle değil bu ilgi. Saydıklarımın hepsi, kendi hikayesi, yatırımcıları, yazılım geliştiricileri, taraftarları ve bazıları için mağdurları bulunan güncel “Merkeziyetsiz Finans” (DeFI) projeleri.
Merkeziyetsiz Finans ekosisteminin herhalde en büyük yapıları arasında gelir Merkeziyetsiz Borsalar(DEX) ve bunlarla ilişkili likidite havuzları. “Uniswap”, birkaç gün öncesine kadar en büyük “DEX”ler arasındayken, kendi dramasını ve Frankenstein’ını yaratan “SushiSwap” önce neredeyse tamamen yok olmaya meyledip, bugün itibariyle yaklaşık 10 milyar USD’nin emanet edildiği (kitlendiği) DeFI pastasının 1.3 milyar USD’lik dilimine sahip olmuş vaziyette.
Kriptoparaların değerindeki volatileteye paralel şekilde DeFI projeleri de bir o kadar dramatik gelişmelerle ilerliyor. Dolayısıyla, bir yandan çok dinamik şekilde ve hızla büyüyor, bir yandan da çok büyük kazançların ve çok büyük kayıpların aynı anda yaşandığı bir ekosistemi meydana getiriyor.
“Sushiswap” öncelikle, “Uniswap” protokolüne bir “token” eklenmiş “fork”u (bir çeşit klonu) olarak göze çarptı, ve tabi bazı likidite havuzları için vadettiği %1000’i (!) geçen yıllık getiri oranlarıyla…Hemen sonrasında, Panda resimli anonim bir twitter hesabına sahip projenin ana geliştiricilerinden “Chef Nomi”nin (Frankenstein?), yaklaşık 13 milyon USD değerinde “sushi token”ı aniden satıp, “arkadaşlar hepiniz çok sağolun, bu kadar para bana yeter, siz
takılın kendi kendinize” mesajıyla sarsıldı DeFI ekosistemi. “Hani merkeziyetsizlik? sorusuyla tüm “sushi”ler bozuldu tabi bir süre…
Türkiye’de yaşanan “Bankerler dönemi” ve hemen sonrasında gelen “Bankerler Krizi”ni hatırlayanlar için aslında çok tanıdık bir hikaye değil mi?
İşte tam o noktada, teknolojinin kendi yarattığı bir alt kültür olarak “Merkeziyetsizlik” ruhu devreye girdi ve projeye DeFI oyuncuları ve komüniteleri tarafından nasıl sahip çıkıldığının tarihe geçilecek örneklerinden birisi yaşandı. “Sushi token” değerinde %50’ye varan değer kaybından sonra, bir merkezi kriptopara borsası olan FTX’in CEO’su Sam Bankman -Fried’in yeni “Master Chef” olduğu “SushiSwap”, öncelikle “multisig” kontrolünü 9 kişiye dağıtarak,
bir çeşit “SushiSwap mütevelli heyeti” oluşturdu. Sonrasında ise yaklaşık 850 milyon USD değerindeki likidite havuzlarını “Uniswap”’den taşıyıp, kendi likidite havuzlarını, ve merkeziyetsiz borsa protokolünü kurdu. Üstelik, an itibariyle de en büyük DeFI projelerinden birisi haline geldi “SushiSwap”.
Tam bu noktada bir başka büyük DeFI projesi olan Yearn.Finance’ın geliştiricisi Andre Cronje’nin mesajına değinmek gerekir diye düşünüyorum. “Unutmayın ki asıl mesele, bir “mütevelli heyeti” oluşturmak değil, tamamen komünite tarafından yönetilen bir organizasyon yapısına kavuşabilmek…” SushiSwap ya da herhangi bir “DeFI” projesi sahiden “De” (Decentralized / Merkeziyetsiz) olabilecek mi, zaman gösterecek…
DipNot: Tam bu yazıyı hazırlarken, pembe dizi senaryosunda görülebilecek bir olay yaşandı. “Chef Nomi” (Frankenstein?), “Hata ettim, lütfen affedin, kendime ayırıp sattığım fonları iade ediyorum, projenin kurucusu olarak hakkıma ve payıma düşenin komünite tarafından kararlaştırılması gerektiğini düşünüyorum” diye tweet attı. Galiba “merkeziyetsizlik” kültürü bu defa banker mentalitesine izin vermeyecek gibi. Hep birlikte öyle umalım ve dünyanın daha sağlıklı bir finans sistemine kavuşabilmesi için, öyle olsun!
