Türkiye, kripto varlıkları düzenlemek için kolları sıvadı. Geçen ay TBMM’ye sunulan kripto varlık yasa tasarısı geçtiğimiz hafta Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan geçerek Genel Kurul’a gönderildi.
AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Ömer İleri’nin ilk imzacısı olduğu yasa tasarısına sektörün ilk tepkisi çoğunlukla pozitifti. Ancak kripto varlıkların tanımının yapıldığı ve kripto para borsalarının oyun kurallarını çizen söz konusu düzenleme, yatırımcının merakla beklediği vergi konusunu şimdilik es geçti.
Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan geçen yasa teklifi her ne kadar vergilendirmeyi içermese de konuya dair çalışmalar yapıldığı biliniyor. Hem Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi’nin hem de Sermaye Piyasası Kurulu’nun vergi konusunda çalışmalarda bulunduğu ve vergilendirmenin iki türlü uygulanacağına ilişkin haberler çıkmıştı. Ondokuzmayıs Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Batı, kripto için Gider Vergileri Kanunu’na bir tür işlem vergisinin ekleneceğini diğer yandan Gelir Vergisi Kanunu’nun 75.’inci maddesi uyarınca Menkul Sermaye İradı olarak değerlendirilen kripto paranın stopaj yani vergi kesintisi yoluyla vergilendirileceğini yazmıştı. Peki iddia edildiği gibi hem işlem hem de stopaj vergisi nasıl uygulanacak?
Blockchain Türkiye Platformu Vergi Muhasebe ve Denetim Çalışma Grubu ile Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi iş birliğiyle geçtiğimiz hafta Eczacıbaşı’nın genel merkezinde düzenlenen etkinlikte, yukarıdaki sorunun cevabı tartışıldı. Aralarında hem özel sektör hem de akademisyenlerin yer aldığı vergi uzmanları, yasa teklifinde yer almayan ancak kuvvetle ihtimal uygulanacak vergilendirmenin pratikte nasıl gerçekleştirileceğini masaya yatırdı.
Alanında uzman konuşmacılara, getirilmesi düşünülen işlem bazlı verginin detaylarını sorduk. Nitekim sektördeki söylentilerden biri işlem bazlı verginin belirli bir miktar ve üzerindeki işlemlere uygulanacağı yönünde. Trader’ların asıl korkusuysa getirilmesi düşünülen işlem vergisinin yüksek tutulma ihtimali. Peki getirilecek işlem vergisi, kripto trader’larının sermayelerini yurt dışına kaçırmasına yol açmaz mı?
“Nasıl denetlenecek? Nasıl uygulanacak?”
Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mali Hukuk Ana Bilim Dalı Başkanı Dr. Alara Efsun Yazıcıoğlu “Eğer böyle bir işlem vergisi getirilirse son derece düşük oranlı olması gerekir. Gelir ya da kurumlar vergisine tabi olacaksa çok daha yüksek oranda alınabileceği öne sürülüyor. Bence bu da tartışmalı” diye konuştu ve ekledi: “Nasıl denetlenecek? Nasıl uygulanacak?”
Yazıcıoğlu sözlerini şöyle sürdürdü: “Ama bir işlem vergisi getirilirse, dediğiniz gibi bu yatırımcının yurt dışına gitmemesi için son derece düşük oranda bir vergi getirilmesi yönünde çalışma yapılabilir. Çünkü hiç vergilendirilmemesi halinde de bu sefer diğer araçlarla yatırım yapan kişiler için hiç vergilendirilmeyen başka bir yatırım aracı ortaya çıkıyor. Bu da çok hakkaniyetli olmaz. Eğer getirilirse, düşük oranlı bir işlem vergisinden yanayım.”
Yüzde 1’erlik SPK ve TÜBİTAK gelir aktarımı vurgusu
Panelin moderatörlüğünü üstlenen İçten Dijital Denetim Kurucu Ortağı Tayfun İçten ise trader’ların sermayelerini yurt dışına çıkarma olasılığının yüksek olduğunu belirtti: “Piyasa yükseldiği dönemde stopaj ve işlem vergisi gündeme gelmişti. Biz de teknik olarak baktığımızda, aslında 24 saat açık bir piyasa olduğu için haklısınız, kolaylıkla başka bir yere gitmek isteyecek, fiyat farkını vermek istemeyecektir. Platformun aldığı komisyon oranına bakarsanız, bunun üzerine yüzde 1 SPK’ya, yüzde 1 de TÜBİTAK’a gelir aktarımı ve artı işlem vergisini zaten komisyon kaldırmaz. Dolayısıyla tümüyle fiyata yansıtacaktır. Yani bu çok sağlıklı olmaz.”
Madalyonun öbür yüzündeyse işlem vergisinin uygulanmaması gerektiğini savunanlar da vardı. EY Vergi Ortağı Abdülkadir Kahraman “Ben burada biraz farklı düşünüyorum. Birincisi, biz geliri mi vergiliyoruz yoksa işlemi mi? İşlem başka bir şey aslında. Özellikle yurt dışındaki uygulamalarda geliri elemeye çalışıyor. Benim kanaatim işlem vergisinin olmaması yönünde. Geliri vergilemek lazım. Nasıl vergilenir soru işareti. Beyan esası mı getirirsiniz, stopaj mı getirilir? Bunların teknik zorlukları var” diye konuştu.
“Yurt dışında işlem vergisi uygulamayan ülkelerle rekabete girmek için…”
Türkiye’deki yatırımcının vergiye uyum problemi olduğuna dikkat çeken Kahraman, “Kaydedilmek istemezler. Bunları bir kenara bırakıyorum ama teknik olarak baktığımızda amaç burada geliri vergilemekse işlem vergisinin olmaması lazım. Yurt dışında işlem vergisi uygulamayan ülkelerle rekabete girmek için de olmaması lazım” ifadelerini kullandı.
Kahraman, kripto trader’larının sermayelerinin yurt dışına çıkarmalarının uzun vadede bir çözüm olmadığının altını çizdi. “Yurt dışından elde ettiğiniz geliri ancak bir süre gizleyebilirsiniz” görüşünü savunan Kahraman şunları söyledi: “Kripto varlıklar kısa süre içerisinde Otomatik Bilgi Değişimi kapsamına girecek. Dolayısıyla Arjantin’e kaçmam benim bu sorunumu çözmüyor. Çünkü gerek Yabancı Hesaplar Vergi Uyum Yasası (FATCA) gerek Ortak Raporlama Standardı (CRS) gibi düzenlemelerle ülkeler, kimin nerede varlığı olduğunu ciddi anlamda takip etmek istiyor.”
“Kısa vadede Türkiye’nin aleyhine olabilir”
2021’den beri Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının gelirlerinin bildirildiğini aktaran Kahraman, “Karşılıklı olarak bildiriliyor. Biz bildiriyoruz onlar da bize gönderiyor. Dolayısıyla yurt dışından elde ettiğiniz geliri bir süre gizleyebilirsiniz. Bir süre sonra kayda girmek zorunda. İşlem bazlı vergi sonucu sermayeyi yurt dışına kaçırmak işlevsel olmasa da kısa vadede Türkiye’nin aleyhine olabilir” diye konuştu.
“İşlem vergilerinin özelliği adaletsiz olmasıdır”
Limak Vergi Direktörü Erdal Aydın ise işlem vergisinin temelde “adaletsiz” olduğunu vurguladı: “Tabii şu konuda haklısınız: Diyelim ki biz robotlara işlem yaptırıyoruz. Diyelim ki, robot bizim oluşturduğumuz yatırım stratejisi kapsamında 10 saniye içerisinde 1 milyon işlem yaptı. Bir baktınız orada üç kuruş para kazanmışsınız ama 100 bin TL vergi ödemişsiniz gibi bir sonuca varmaması lazım tabii ki. Ama işlem vergilerinin özelliği adaletsiz olmasıdır. Dolayısıyla bu adaletsizliği öngörerek yatırım stratejinizi farklı bir şekilde kodlamanız gerekecek. Trader’lar orana da bağlı olarak üzülebilir. Veyahut daha makul bir oran gelirse zorlamayabilir.”
