Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cuma günü özel bir zirvede “Kurumlarımız yastık altı altına karşı toplumu ikna edici sistemler geliştiremedi. Finans kurumlarımızı bu konuda politika geliştirmeleri için destekledik. Yastık altındaki döviz ve altının ekonomiye bir katkısı yoktur” dedi.
10 yıldır bu konuyu anlata anlata, yaza yaza bi hâl oldum. Ancak sorunun aslında iletişim ve yanlış projeler olduğu maalesef anlaşılamıyor.
İletişim sorunu
Altın söz konusu olunca dönemin bakanları veya proje üretenler altın için “Değersiz, metal, gereksiz” kelimeleri kullanıyor. Bu yanlıştır: Öncelikle altının Türkiye’de yatırımcılara en çok kazandıran bir yatırım aracı olduğu gerçeğini kabullenmek gerek. 2023’te yüzde 82’lik getiriyle yine en çok kazandıran 1.yatırım aracı olmuştur.
Son 20 yılda yüzde 8 binden fazla getirisi olarak birinciliği elden bırakmamıştır. Vatandaş da şunu soruyor “Değersizse Merkez Bankaları neden stokluyor, siz neden stokluyorsunuz?” Söylemlerle Türkiye’de her yıl en fazla getirisi olan bir yatırım aracını değersizleştirmek yanlıştır.
Bankalarda alım-satım makas aralığı yatırımcıyı daha çok yastık altına yönlendiriyor. El insaf 70-80 lira alım-satım makas aralığı mı olur? Bu aralıkta normali. 100 liranın üzerini 2023’de gördük. Kapalıçarşı’da 10-15 lira. Makas aralığı normalleşmeden fiziki talep bitmez.
Geçen yıla kadar altın değerleme standartları tam olarak uygulamamıştı. Sadece vatandaştan fiziki altın çağrısı yapılmış, nedenleri tam olarak anlatılmamıştı. Sığındıkları tek öncelik hırsızlık riskiydi. Bu da çok itici bir bahane oldu. Vatandaş haklı olarak “Altın da mı takmayacağız?” demeye başladı. Beraberinde güvenlik zaafiyeti itibar kaybettirdi.
Düşünsenize, reklamlarda sürekli hırsız görüntüsü eşliğinde “altınlarınız çalınıyor” algısı yaratıldı. Bu çok yanlış bir iletişimdi.
Yastık altı altın ekonomik krizlerde çok konuşuluyor veya talep ediliyor. Bu da güven kaybına neden oluyor. Bir kurumsallık ve düzenli bir proje şarttır.
Yanlış projeler
“Fiziki altını vatandaş neden biriktiriyor? Doğru tespit edilemiyor” argümanı… Yıllarca anlattım, yazdım ama o taraflı olan yok. Fiziki altın sahiplerine ne gibi önceliklerin verilmesini çok anlattım. Tekrar ediyorum: Yastık altı birikimini çoğunlukla alt gelir grubundaki vatandaşlar yapar. Ev veya araba almak, çocuklarını evlendirme hazırlığı, kötü gün dostu olarak birikim yaparlar.
Fiziki altın veya döviz sahibi olanlara ayrıcalıklı bir kredi tanımlanmadı. Bu insanlar borçlanmak istiyor, uzun vadeli borç istiyor. TL borçlanmayan insanlar ya altın ya da döviz birikimi yapar. TL borçlandıran kazanır.
İthalat yasağı başladığı gün korku ve panik de başladı. Alımlar hızlandı, güven azaldı. Sektörle istişare edilmeden plansız ve programsız bir karardı. İthalat yasağı düşüncede doğru, uygulamada yanlış bir karardı.
İşçilikler, kaçakçılık, fırsatçılık, karaborsa güveni daha da çok zedeledi. 0,25,0,50 gram altın üretiminin yasaklanması da çok yanlış bir uygulama. 0,25-0,50 gram altını 1 gramı alamayanlar vatandaşlar düğün, nişan, sünnet gibi davetlerde takı olarak takıyordu. Bu hamle de vatandaşlar tarafından tepkiye ve güvenenin zedelenmesine neden oldu. İthalat ve üretim yasağı bankalardan kaçışları hızlandırdı.
Bunlar gibi onlarca örnekle yanlış iletişim ve projeleri anlatabilirim. Her şeyin başı güvendir. Önce güveni tekrar kazanmak gerek. Banka kasalarında tutulan altınları, tonlarca gümüşlere değinmedim bile.
Rahmetli Turgut Özal zamanından beri yastık altı altınlar hep gündem olmuştur. Ancak başarı kaydedilememiştir. Sayın Cumhurbaşkanı’na önce sorunun ne olduğunu izah etmek gerek. Sanırım “Bakın proje ürettik, biz yaptık, başaracağız” diye yıllarca kandırdılar. Sonuçta, Sayın Cumhurbaşkanı’nın dediği gibi başarısız olundu.
